Podstawą działania Klubu jest eksperyment – zarówno jego treść, jak i sposób wykonywania. Klubowicze spotykają się, żeby wykonując doświadczenia, odkrywać otaczający ich świat.
Nie ma odkrywania bez odkrywcy, tego, który NIE WIE, więc stara się dowiedzieć, odkryć. Odkrywcami są naukowcy, ludzie funkcjonujący zawodowo na krawędzi dwóch sfer: tego, co wiadomo, i tego, co dopiero czeka na odkrycie. Badacz używa wiedzy, aby stawiać właściwe pytania i zdobywać nowe informacje. W takiej pracy kluczowe są ciekawość i upór, co zbliża postawę naukowców do postawy… dzieci! Nikt przecież tak uparcie nie zadaje pytań i nie szuka rozwiązań, jak właśnie najmłodsi.
Co jest najważniejsze w metodzie naukowej? Co odróżnia ją od doświadczeń pełniących funkcję ilustrującą, często przeprowadzanych w czasie lekcji? W badaniach naukowych nieznany jest końcowy rezultatu doświadczenia, a jego wynik może być inny niż wstępnie założony. To dlatego najważniejsze w tym procesie są umiejętność obserwacji i wyciągania wniosków. W ten sam sposób (poprzez obserwowanie, empiryczne doświadczanie, powtarzanie i wnioskowanie) małe dzieci poznają i uczą się świata.
W spotkaniach Klubu sposób przeprowadzania doświadczenia odpowiada na tę dziecięcą potrzebę poznawania. I to właśnie ta naturalna chęć odkrywania świata ma być napędem spotkań i prowadzonych eksperymentów. Po pewnym czasie dzieci szukają odpowiedzi na własne pytania, mając rzeczywisty wpływ na tematy poruszane na spotkaniach. Proces dochodzenia do prawdy jest wciągający, aktywizujący, ciekawy. Towarzyszy mu wielka radość odkrywania, która otwiera umysł na zdobywanie wiedzy i umiejętności. Ten rodzaj nauki jest wyjątkowo efektywny.
Na początek proponujemy bazę gotowych pomysłów na doświadczenia, które służą jako punkt startowy do prowadzenia zajęć. Kiedy metoda prowadzenia spotkań KMO już się zakorzeni, klubowicze zaczną sami zadawać pytania i próbować szukać na nie odpowiedzi. W czasie lekcji w szkole celem przeprowadzanych doświadczeń jest zilustrowanie pewnego zjawiska (tematu, problemu). W Klubach Młodego Odkrywcy proponujemy doświadczenia odkrywające (które pozwalają poznać nowe, nieznane zagadnienia). Prócz tego eksperyment w metodzie KMO powinien spełniać szereg warunków, które przedstawiamy poniżej.
Cechy eksperymentu w metodzie KMO:
- tani,
- prosty (dopasowany do umiejętności i wieku klubowiczów),
- bezpieczny,
- możliwy do samodzielnego wykonania,
- intrygujący, pobudzający do zadawania pytań.
- ma otwartą formułę, czyli daje możliwość modyfikacji oraz przeprowadzania w wielu wariantach,
- jego wynik wyzwala kolejne pytania, jest punktem wyjścia do następnych doświadczeń.
Zawarte w bazie opisy nie zawierają wyjaśnienia wyników doświadczeń. Nie jest to przypadek. Chodzi o zmotywowanie do samodzielnego szukania odpowiedzi na zadawane pytania oraz doświadczalne poszukiwanie reguł rządzących światem. Tylko dokładna obserwacja, wyciąganie wniosków, stawianie kolejnych hipotez i ich weryfikacja mogą w rzeczywisty sposób uczyć samodzielności oraz twórczego i krytycznego myślenia. W świecie eksperymentów nie ma mowy o błędach, ale o kolejnych próbach, które zbliżają do odkrycia. Dodatkowo, ponieważ namawiamy także do modyfikowania scenariuszy, wyniki eksperymentów mogą być za każdym razem inne.
Częstą reakcją na takie podejście jest sceptycyzm co do końcowych rezultatów pracy. Czy dziecko czegoś się w takich warunkach uczy? Jak prowadzić zajęcia, skoro nie znam odpowiedzi? Uczestnictwo w zajęciach klubu daje jednak bardzo wiele -- zarówno dzieciom, jak i opiekunom. Ważny jest sam proces robienia eksperymentu i poszukiwania odpowiedzi na pytania. Dzieci uczą się samodzielnego wykonywania zadań (ćwiczą zręczność, umiejętności manualne, sztukę słuchania, koncentracji, obserwacji, wyciągania wniosków). Obserwując, dowiadują się o zasadach, które -- nawet jeśli nie są nazwane naukowo -- na długo zostają w ich pamięci. Uczenie jest tu bardzo naturalne, w zasadzie intuicyjne, a nabyta wiedza praktyczna z czasem będzie uzupełniana na dalszych etapach edukacji odpowiednimi pojęciami, równaniami reakcji czy wzorami.
W opisanym procesie niezwykle ważną rolę odgrywa opiekun Klubu. Ważną i trudną. W eksperymentowaniu potrzebna jest swego rodzaju wolność, przestrzeń i czas. Swoboda powinna przejawiać się także w trybie pracy -- jedni wolą pracę indywidualną, inni będą chętniej pracować w grupie. Opiekun w gruncie rzeczy asystuje klubowiczom, delikatnie moderuje przebieg zajęć, nie ocenia, nie wyprzedza faktów, nie podpowiada lub nie dodaje zbyt szybko dodatkowych informacji. To wymaga wielkiej cierpliwości i powściągnięcia naturalnej potrzeby źle pojętej pomocy w postaci dostarczania gotowych rozwiązań. Po jakimś czasie opiekun nabiera wprawy w takim podejściu i sam staje się jednym z klubowiczów: przyjmuje propozycje tematów od dzieci lub sam proponuje eksperymenty, które dla niego stanowią wyzwanie.
Opanowanie umiejętności prowadzenia eksperymentów, zadawania pytań i wyciągania wniosków ma także szerszy wymiar. Dostarcza umiejętności uniwersalnych i ważnych w życiu społecznym. Kształtuje w klubowiczach między innymi cechy szczególnie dobrze widziane przez pracodawców: umiejętność pracy w grupie, rozwiązywania problemów, optymalnego zużywania materiałów i wykorzystania czasu, swobodę posługiwania się narzędziami, zdolność przyjmowania i wykorzystywania informacji oraz budowanie poczucia własnej wartości. Odkrywcy podchodzą do stojących przed nimi wyzwań z odwagą i determinacją. I dzieje się to nie tylko w szkole, ale także w życiu rodzinnym i -- później -- zawodowym. Nawykli do samodzielnego poszukiwania rozwiązań klubowicze są aktywni i twórczy, a potknięcia traktują nie jako klęskę, ale jako część drogi wiodącej do celu.